W kwaterze wojskowej krotoszyńskiego cmentarza parafialnego uwagę przyciągają równe rzędy jednakowych, kilka lat temu odnawianych krzyży. Wiele osób sądzi, iż są to mogiły anonimowe, co jednak nie jest prawdą. Jako załącznik do niniejszego wpisu zamieszczamy listę osób pochowanych w tychże wojennych mogiłach, sporządzoną na podstawie przedwojennego wykazu. Lista wkrótce pojawi się również na specjalnej tablicy, usytuowanej tuż przed kwaterą wojskową.
Grobów było pierwotnie 87, a spoczywają w nich żołnierze polegli lub zmarli z ran na frontach I wojny światowej, powstania wielkopolskiego oraz wojny polsko-bolszewickiej. Wśród pochowanych znaleźli się także Niemcy, Austriak oraz Rosjanie – jeńcy wojenni.
W okolicy naszego miasta nie toczono walk ani w okresie I wojny światowej, ani też w czasie zmagań z bolszewikami. Jedyne związane z tym czasem potyczki miały miejsce podczas powstania wielkopolskiego. W tym kontekście zastanawiać może spora liczba grobów niezwiązanych z powstaniem.
Mogiły te zdają się być związane ze znajdującym się w mieście lazaretem. Szpital wojskowy znajdował się przy dzisiejszej ul. Mickiewicza (obecnie Szpital Powiatowy), i to właśnie tam zwożono początkowo rannych i chorych żołnierzy z frontów I wojny światowej. Dramatycznie zwiększająca się liczba rannych zmusiła jednak niemieckie dowództwo do zorganizowania kolejnego lazaretu, który został wydzielony w części szpitala miejskiego (przy dzisiejszej ul. Bolewskiego). Gdy i tam z czasem zaczęło brakować miejsc, na potrzeby szpitala wojskowego przystosowano także gmach Seminarium Nauczycielskiego (dziś SP nr 5 przy ul. Zdunowskiej).
Po zakończeniu działań zbrojnych na frontach wielkiej wojny, przygotowane przez Niemców placówki szpitalne zaczęły wykorzystywać wojska powstańcze, a następnie – szczególnie w czasie wojny polsko-bolszewickiej – również Wojsko Polskie. Zmarłych rannych, po których ciała nie zgłosiła się rodzina, grzebano w miejscu dzisiejszej kwatery wojskowej cmentarza parafialnego (oficjalnie kwaterę utworzono pod koniec 1920 r.)
Od roku 1929 w centralnym punkcie kwatery znajduje się iglica upamiętniająca poległych w walkach z bolszewikami żołnierzy 2. Pułku Strzelców Wielkopolskich – późniejszego 56. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, który od 1921 roku stacjonował w Krotoszynie.
W tym roku, 15 sierpnia, miejskie obchody Święta Wojska Polskiego po raz pierwszy odbędą się właśnie przy kwaterze wojskowej. W miejscu gdzie spoczywają między innymi żołnierze polegli w walkach z bolszewikami oraz gdzie znajduje się pomnik odwołujący się do walk roku 1920.
P. Mikołajczyk
